Stupanje na snagu izmjena Zakona o izvršnom postupku
Dana 22.03.2025. godine stupio je na snagu Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o izvršnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine, objavljen u „Službenim novinama FBiH" broj 19/25. Ovim izmjenama značajno je izmijenjen član 138. Zakona o izvršnom postupku, koji uređuje pitanje ograničenja izvršenja na novčanim primanjima izvršenika.
Šta obuhvata ograničenje izvršenja
Izmijenjeni član 138. ZIP-a propisuje da se izvršenje na plati, naknadi umjesto plate, naknadi za skraćeno radno vrijeme, naknadi zbog umanjenja plate i penzije, primanjima po osnovu tjelesnog oštećenja, privremene nezaposlenosti, kao i naknadi za rad osuđenika, može provesti najviše do jedne polovine tih primanja.
Izuzetak je propisan za minimalnu i zagarantiranu penziju, na kojoj se izvršenje može provesti najviše do jedne trećine, čime se dodatno štite socijalno najugroženiji penzioneri.
Značaj praga od 1.000 KM mjesečno
Posebno je važno naglasiti da se navedena ograničenja primjenjuju samo ako mjesečna novčana potraživanja izvršenika ne prelaze iznos od 1.000,00 KM. Na dio primanja koji prelazi taj iznos, izvršenje se može provesti do visine od dvije trećine tog dijela.
Iz kombinacije stavova 1. i 4. člana 138. ZIP-a proizlazi jasno pravilo:
- na platu do 1.000 KM izvršenje se može provoditi do 50%,
- na dio plate iznad 1.000 KM izvršenje se može provoditi do 2/3.
Primjeri iz prakse
Ako izvršenik ima neto platu od 1.000 KM, sudsko izvršenje se može provesti obustavom najviše do 500 KM mjesečno, što predstavlja polovinu plate. Ovo je maksimalno dozvoljeni iznos obustave, ali sud može odobriti i manju obustavu ako to predloži tražilac izvršenja.
U slučaju da izvršenik ima neto platu od 1.900 KM, izvršenje se može provesti ukupno do iznosa od 1.100 KM mjesečno. Na prvih 1.000 KM plate može se obustaviti do 50%, odnosno 500 KM, dok se na preostali dio od 900 KM može obustaviti do dvije trećine, što iznosi 600 KM. Ukupno, to daje maksimalnu dopuštenu obustavu od 1.100 KM mjesečno.
Posebna zaštita minimalne i zagarantirane penzije
Izvršenje na minimalnoj i zagarantiranoj penziji ograničeno je na jednu trećinu njenog iznosa. Ovom odredbom zakonodavac nastoji osigurati minimum egzistencije penzionera koji ostvaruju najniža primanja.
Odnos sudskog izvršenja i obustava radi otplate kredita
Navedena pravila se primarno odnose na sudsko izvršenje na plati. Međutim, u praksi se ista ograničenja primjenjuju i u slučajevima kada poslodavac vrši obustavu od plate radnika radi otplate kredita banci. Banke prilikom odobravanja kredita uzimaju u obzir visinu plate korisnika i maksimalno dopuštene iznose obustave, koji su u pravilu usklađeni sa ograničenjima propisanim Zakonom o izvršnom postupku.
Ipak, u takvim slučajevima banka i korisnik kredita mogu ugovoriti i manji iznos mjesečnog anuiteta, što znači da obustava ne mora doseći zakonski maksimum.
Zaključak
Izmjene člana 138. ZIP-a FBiH donose jasnija i preciznija pravila o ograničenju izvršenja na plati i penziji, uz uvođenje praga od 1.000 KM i dodatnu zaštitu minimalne i zagarantirane penzije. Ova rješenja nastoje postići ravnotežu između interesa povjerilaca i zaštite osnovne egzistencije izvršenika, kako u sudskim postupcima izvršenja, tako i u praksi obustava od plate van suda.